Erik
Jan Harmensl
 |
 |
 |
 |
 |
 |
||||
 |
 |
| ‘Opdekopgezette
taal’ Interview met Erik Jan Harmens over hoe het hem verging na zijn eerste bundel en over de tweede bundel ‘Underperformer’ Hoe is het je vergaan na het winnen van de poetryslam. Ik heb het idee dat alles opeens heel snel ging. Je stond bij Poetry international en op de nacht van de Poëzie, wat gebeurde er allemaal? Sommige dingen gebeurden dankzij het winnen van de nationale slamtitel, zoals het optreden bij Poetry tijdens de International All Star Slam (deze naam verzin ik, hij was anders) en andere dingen gebeurden ondánks de slam, zoals de uitgave van 'In Menigten' bij Nijgh & Van Ditmar en het optreden op de Nacht van de Poëzie. Ik geloof dat men uiteindelijk toch naar de gedichten heeft gekeken. Een nieuw geluid. Andere taal. En dan gaat de trein rijden en begint de moeilijkste fase en dat is goede nieuwe gedichten schrijven en goed optreden. Altijd weer geconcentreerd, gefocust, en niet aan je belastingaangifte denken als je achter de microfoon gaat staan. Je kwam opeens met een bundel. Hoe is die ontvangen, is er iets veranderd voor je in je schrijven/ je leven? Een bundel was de droom. Ik steeg ooit, tien jaar terug, op in een vliegtuig van Royal Jordan Airlines vanaf JFK Airport in New York en de motor aan één van de vleugels ontplofte en vloog even in brand. Het vliegtuig maakte een kleine duikvlucht en de stewardessen prevelden in het Arabisch een gebed. Ik weet nog zo goed dat ik toen toch vooral dacht aan het feit dat er geen bundel van mij gepubliceerd was en ook nooit gepubliceerd zou worden als we nu zouden neerstorten. Het is zoveel meer dan 56 pagina's in een kaft met lijmlaag, gedistribueerd door het Centraal Boekhuis. De bundel is verder erg goed ontvangen door Het Parool en NRC Handelsblad, met name. Ik was er erg blij mee maar ben tegelijkertijd vrij vlot begonnen met het schrijven van de tweede bundel, die nu net uit is: 'Underperformer'. Hoe was het om met een tweede bundel bezig te zijn en zelfs met een roman? Voel je je gesteund door je uitgever? Heb je tijd kunnen nemen om er aan te werken? Het werken aan de tweede bundel was zowel zwaar als bevrijdend. Zwaar in die zin dat er allemaal mensen doodgingen en mijn zoon veel ziek was, en ik besloot die gebeurtenissen een plek in het boek te gaan geven, maar dan niet op de manier zoals P.F. Thomése of Anna Enquist dat deden, wat ik maar even wil samenvatten onder de noemer 'puur', nee: ik wilde het bruut, provocerend, rollercoasterig. Dat de woorden als uppercut op uppercut van het papier af spatten. Ik wilde niet zozeer het verdriet laten zien over ziekte en dood, maar de woede. En de ontroering toch vooral aan de verbeelding van de lezer overlaten. Daarbij wilde ik ook per se dat 'Underperformer' een poëziebundel zou worden en niet een bekentenis of een dagboek. Het bevrijdende zat 'm in het feit dat 'In Menigten' een soort van 'best of'-collectie was van alles wat ik in de voorgaande jaren had geschreven, terwijl 'Underperformer' van de fundering af is opgebouwd, en ik daarmee volledig in control was. Mijn redacteur, Jasper Henderson van Nijgh & Van Ditmar, is van zeer grote waarde geweest. Op de juiste momenten pakte hij de marker, maar vooral toch gingen onze gesprekken niet eens over de gedichten maar gewoon over hoe ik de dingen ervaarde. Of ik nog op mijn benen kon blijven staan. Bij die gesprekken werd ook dapper gedronken. En uiteindelijk kwamen we dan wel weer bij de gedichten uit, maar nooit vanuit een uitgeverijfocus. Tijd om gedichten te schrijven heb ik natuurlijk niet. Ik werk 4 dagen in de week op een communicatieadviesbureau. Ik ben getrouwd en heb twee kinderen. Ik moet de grijze bak op tijd bij de weg zetten. Ik heb een behoorlijk aantal goede vrienden met dorst. Ik treed veel op. En af en toe slaap ik. Het is gekkenwerk. Kan je inmiddels leven van je gedichten? Wat doe je allemaal om in leven te blijven? Als ik alle optredens en opdrachten zou aannemen, zou ik op dit moment van de poëzie kunnen leven. Maar ik wil niet alle optredens en opdrachten aannemen. De toon in je tweede bundel vind ik minder heftig. Klopt dat? Hoe zou jij zelf deze bundel omschrijven? Ik kan op dit moment echt niet beoordelen welke bundel nu heftiger is. Het is ook een te vaag begrip. Het is ook in geen geval een doel, om 'heftig' te zijn. 'Ik vond mijn eigen taal uit/en haalde alle woorden door', is een regel in de bundel. Da's een rechtstreekse verwijzing naar de poëziekritiek van Ilja Leonard Pfeijffer. En een uiterst hoopvolle zin. Niet voor niets heeft het derde hoofdstuk in de bundel ('Outperformer') als ondertitel: Een Gospel. De bundel is een aaneengeregen reeks van opdekopgezette taal, zo geformuleerd dat de lezer zich niet eens meer herinnert dat er ooit andere taal was. Het is pitbullpoëzie, het laat je niet meer los. Althans, dat is de bedoeling. Als ik de hele bundel bij mekaar trek vind ik 'gospel' overigens de lading wel het beste dekken. Ik zie het negerkoor in gedachten al het podium op gaan. Wie zijn jouw voorbeelden/idolen (in dichten, kunst, muziek)? In de literatuur: Kafka, Céline, Camus, Dostojewski, Agejew, Kerouac, Marnix Gijsen, Willem Elsschot. In de poëzie heb ik geen voorbeelden of idolen. Wel dichters die ik ijzersterk vind: Jan Arends, Johan Joos, Paul Beatty, Atilla Joszef. En meer recent: Maria Barnas, Erik Lindner, Ilja Pfeijffer, Hans Verhagen, Joost Zwagerman. Helden in de muziek: The Smiths, Tuxedomoon, John Coltrane, Ol' Dirty Bastard, Bach, Frans Halsema, Eddie Christiani en Serge Gainsbourg. Met wie zou je wel eens een hartig woordje willen wisselen qua dichten? Met Ingmar Heytze. Ik begrijp niet waarom hij de gedichten schrijft die hij schrijft. Wanneer komt je roman uit? Eind 2006. Of later. Wat zou jij aankomende dichters beslist willen afraden? Zelfoverschatting. Wees nederig. Haal je gedichten door de gehaktmolen. De eerste versie is kut. De tweede ook. Vanaf de tiende kan het wat worden. |